سطح جزیره قشم از طریق تنگه کلارنس (Clarence) یا خورخوران از سواحل ایران جدا شده است. مرتفع ترین منطقه جزیره قشم، کیش کوه (ارتفاع تقریبى 390 متر) از کوه نمک تشکیل و به کوه نمکدان نیز معروف است. در این نوشتار به معرفی غاری در این منطقه میپردازیم که غار نمکدان نام دارد.
ورودی غار نمکدان قشم
دلیل ایجاد شدن گنبد نمکی نمکدان قشم
مشخصات زمین شناختى خلیج فارس و جزیره قشم نشان مىدهد که خلیج فارس دریای حاشیه ای (Marginal) است که توسط هرمز با اقیانوس هند ارتباط مىیابد. از نظر زمین شناسى ساختمانى، خلیج فارس یک چاله تکتونیکى است که در اواخر پلیوسن تا پلیستوسن تشکیل و درنتیجه تداخل چینخوردگىهاى زاگرس و چین خوردگىهاى عربى، شکل امروزى را پیدا کرده است. اغلب، جزایر و تپه ماهورهاى زیردریایى نیز در اثر بالا آمدن گنبدهاى نمکى تشکیل شدهاند.
بررسى وضعیت زمین شناسى ساختمانى و جنس زمینهاى تشکیل دهنده جزیره قشم نشان مىدهد این جزیره تاقدیس عظیمى است که محور آن منطبق بر محور طولى جزیره مىباشد و به آخرین حرکات چین خوردگى زاگرس مرتبط است. در داخل جزیره، چین خوردگىهاى درهمى وجود دارد که حاکى از حرکات تکتونیکى جوان تر است. عملکرد گسلهاى فعال با امتداد شمالى ـ جنوبى بالا آمدن تدریجى گنبد نمکى نمکدان و حضور پادگانه هاى دریایى مؤید این نظر است.
موقعیت گنبد نمکی نمکدان قشم
گنبد نمکى نمکدان در جزیره زیبای قشم قرار دارد. این گنبد نمکی از میان دماغه جنوب تاقدیس سلخ و دماغه شمال غربى تاقدیس باسعید بالا آمده است. در نقشه تقریباً دایرهاى با قطر 7 × 5/6 کیلومتر را در بر میگیرد. بام این گنبد توپوگرافى نامنظم دارد و دیواره آن بسیار پرشیب است.
غار نمک در بخش جنوبى جزیره و در منتهىالیه غربى آن قرار گرفته است. دهانه غار رو به جنوب است و تا ژرفاى حدود 20مترى آن با نور روز روشنایى دارد. ژرفاى غار نزدیک به 100 متر، درازاى آن بین 3 تا 10 متر وپهناى متوسط غار، 5 متر است. اندازههاى مذکور در زمانهاى مختلف دستخوش تغییر مىشود و دلیل آن میزان بارندگى، نفوذ آب وانحلال وتبلورنمک است.
نوارهای رنگارنگ نمک در غار نمکدان قشم
دیواره ورودى غار متشکل از نوارهاى رنگارنگ نمک و لایههاى مختلفى از کانىهاى آهندار مانند هماتیت و اولیژیست است. همچنین در مدخل غار آبگیری به طول بیست متر وجود دارد که میزان آب آن به میزان نزولات جوى بستگی ست.
نوارهای رنگارنگ نمک در غار نمکدان قشم
استلاکتیت های غار نمکدان قشم
استلاکتیتها و به ندرت استلاگمیتهاى نمکى از اولین پیچش غار قابل مشاهده هستند و به تدریج تعداد آنها افزایش مىیابد. متأسفانه تعدادى از استلاکتیتهاى زیباى این غار تخریب شدهاند. به احتمال زیاد بازدید کنندگان و برخى از اهاى بومى جزیره به منظور تهیه نمک طعام با کیفیت بالا این کار را انجام دادهاند.
استلاکتیت های غار نمکدان قشم
از نیمه غار تا انتهاى آن زیبایى غار را کف پوشى از نمک کریستاله دوچندان نموده است و در نزدیکى دیوارهها، اتصال استلاکتیتها و استلاگمیتها با یکدیگر. ستونها و ستونکهاى زیبایى را پدید آورده است.
در نزدیکى دهانه غار نمکى چند دهانه دیگر نیز قابل مشاهده است که ژرفاى آنها از چند متر تجاوز نمىکند و پهنا و بلنداى محدودى دارند. سطح دیواره این قبیل حفرهها پوشیده از رسوبات گل کلمى نمک است.
چشمه نمکی مجاور غار نمکی
چشمه نمکى مجاور غار نمکى، حاصل نفوذ آبهاى سطحى مربوط به بارندگى به داخل مجراها و کانالهاى گنبد نمکى نمک دان است. این آبها پس از نفوذ به داخل گنبد و حل کردن مقادیر زیاد نمک و دیگر مواد قابل انحلال، به شکل چشمه ظاهر مىشوند.
چشمه نمکی مجاور غار نمکی نمکدان قشم
آب این چشمه محلول فوق اشباع نمک است و بههمین دلیل رسوب گذارى و تبلور نمک در حاشیه مسیر این چشمه به وفور مشاهده مىشود و حاصل آن را مىتوان به صورت نوارى سفید رنگ از دوردست مشاهده نمود. در بسترسرخ رنگ این چشمه، رسوبات گل اخرا مشاهده مىشود که حاوى ترکیبات اکسید آهن بهخصوص هماتیت است. در این ناحیه شکلهاى بسیار زیبایى از نمک قابل مشاهده است، از جمله:
- پلیگونهاى نمک (با قطر30 سانتىمتر تا یک متر)
- تیغههاى نمک ى بسیار تیز و برنده
- شکلهاى گل کلمى و قلوهاى، رشتههاى ذره بینى
- بلورهاى خود شکل نمک
از دل کوه نمک دان و از میان غار یک جریان آب زیرزمینى دائمى مىجوشد و راه خود را به خارج مىگشاید که پس از حل کردن نمک در مسیر حرکت خود، به صورت چشمه در دامنه کوه ظاهر مىشود و در گودال مقابل خود حوضچه اى طبیعى به وجود مىآورد. منظره این حوضچه از دورهمچون سطح وسیعى انباشته از برف زمستانى دیدنى است. این چشمه در تمام فصلهاى سال جریان دارد.
نمک موجود در غار کوه نمکدان از بهترین انواع نمک خوراکی است و در ترکیب آن عناصر دیگرى (همچون منیزیم) وجود دارد. بههمین دلیل مىتواند بهعنوان نمک طبى به ویژه براى مصرف ورزشکاران حرفهاى ـ استخراج و به صورت کپسول مصرف شود.
با شناسایى بقیه مسیر، معلوم شد که غار نمک قشم حدود 6400 متر درازا دارد و به این ترتیب طولانى ترین غار نمک جهان به شمار مىرود.
آخرین دیدگاهها